چاقی چه عوارضی دارد؟

با افزایش نرخ چاقی، علاقه به آگاهی از عوارض و مشکلات ناشی از چاقی افزایش یافته و درک بیشتری از نقش آن در بسیاری از بیماری ها وجود دارد.

شیوع چاقی

شیوع اضافه وزن و چاقی در دهه های اخیر به طور چشمگیری در سراسر جهان افزایش یافته است. از سال 1975 تا 2014، نرخ جهانی چاقی (شاخص توده بدنی (بی ام آی) ≥ 30 kg/m2) از 3.2 به 10.8 درصد در مردان و از 6.4 به 14.9 درصد در زنان افزایش یافته است. در انگلستان، تعداد بزرگسالان دارای اضافه وزن یا چاقی بین سال‌های 1980 تا 2013 از 36 درصد به 62 درصد افزایش یافته است.

با افزایش نرخ چاقی، علاقه به آگاهی از عوارض و مشکلات ناشی از چاقی و داشتن رژیم غذایی مناسب افزایش یافته و درک بیشتری از نقش آن در بسیاری از بیماری ها وجود دارد. عوارض مرتبط با چاقی مانند دیابت، بیماری قلبی، زوال عقل و سرطان، امید به زندگی را در چند دهه گذشته کاهش داده و یا حتی معکوس کرده است.

بار اقتصادی جهانی مدیریت چاقی و عوارض آن تقریباً سالانه 2 تریلیون دلار یا 2.8 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی تخمین زده شده است. تقریباً به اندازه مصرف سیگار، درگیری مسلحانه و تروریسم! و ممکن است این هزینه تا سال 2030 بین 1.9 تا 2 میلیارد پوند در سال افزایش یابد.

چاقی چه عوارضی در بزرگسالان دارد؟

سازمان بهداشت جهانی از BMI برای تعریف چاقی در بزرگسالان استفاده می کند. از جمله مزایای BMI برای تشخیص چاقی این است که ارزیابی آن ساده است و پرکاربردترین معیار در مطالعات مبتنی بر جمعیت است. با این حال، دقت BMI در سطح فردی برای پیش بینی سلامت زیر سوال رفته است. BMI همچنان به عنوان بهترین معیار جمعیت مورد استفاده قرار خواهد گرفت، اما ، معیارهای دیگری مانند دور کمر و نسبت دور کمر به باسن برای ارزیابی صحیح خطر چاقی افراد نیز بایستی در نظر گرفته شوند.

چاقی چگونه باعث بروز عوارض گوناگون در بدن می شود؟

مکانیسم های بسیاری توضیح دهنده نحوه ایجاد عوارض توسط چاقی هستند که در این مطلب به ذکر این موضوع که چاقی چه عوارضی دارد می پردازیم.

التهاب

چاقی در حقیقت باعث ایجاد التهاب مزمن در بدن می شود که توسط سلول های متابولیک در پاسخ به مواد مغذی اضافی تنظیم می شود. این حالت التهابی در اندام هایی مانند کبد، مغز، پانکراس و بافت چربی وجود دارد و در سیستم ایمنی نیز نقش دارد. سلول های ایمنی در بافت چربی فراوان هستند و فعال شدن پاسخ التهابی ناشی از چاقی باعث تغییر در تعداد و فعالیت آنها می شود. مکانیسمی که چاقی را به عوارض متابولیکی و عروقی مرتبط می کند و همچنین به توضیح افزایش خطر ابتلا به سرطان و بیماری های عفونی کمک می کند.

میکروبیوم روده

در سال های اخیر توجه روزافزونی به نقش میکروبیوم در ایجاد عوارض مرتبط با چاقی معطوف شده است. میکروب های روده بر متابولیسم میزبان ، التهاب، رسوب چربی و مقاومت به انسولین تأثیر می گذارند. در مطالعات نشان داده شده است که چاقی با تغییرات میکروبی عمیق مرتبط است. یکی از مکانیسم های مهم در توضیح چگونگی بروز عوارض چاقی تغییر در میکروبیوم دستگاه گوارش فرد مبتلا به چاقی است.

دیابت

بیش از ۴۱۸ میلیون نفر از بزرگسالان در سراسر دنیا مبتلا به دیابت هستند و تا ۲۵ سال آینده این تعداد به بیش از ۶۰۰ میلیون نفر افزایش خواهد یافت. در ایران نیز بر اساس آمارها بیش از ۱۲ درصد بزرگسالان مبتلا به دیابت هستند. خطر ابتلا به دیابت نوع دوم با افزایش وزن بدن افزایش می یابد. مطالعه ای روی بیش از 21000 بزرگسال در نظرسنجی ملی سلامت و تغذیه (NHANES) نشان داده است که این خطر از 8 درصد در افراد با وزن طبیعی به 43 درصد در افراد مبتلا به چاقی مرضی افزایش می یابد.

فشار خون

کودکان چاق تقریباً سه برابر بیشتر از کودکان غیرچاق در معرض ابتلا به فشار خون هستند. در بزرگسالان، رابطه تقریبا خطی بین BMI و فشار خون (BP) وجود دارد و کاهش وزن باعث کاهش فشار خون در بیشتر افراد مبتلا به فشار خون بالا می شود.

دیس لیپیدمی

اثرات چاقی بر شاخص های چربی خون شامل افزایش کلسترول، لیپوپروتئین با چگالی کم ، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم، تری گلیسیرید و کاهش سطوح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا است که سبب بروز اختلالات چربی خون می شود.

بیماری عروق کرونر قلب

چاقی چه عوارضی برای قلب دارد؟ یک مطالعه نشان داد که به ازای هر 4 کیلوگرم بر متر مربع افزایش در BMI، 26 درصد شانس ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب (CHD) افزایش می‌یابد. داده‌های مطالعه NHANES شامل اطلاعات مرگ و میر 2.3 میلیون بزرگسال آمریکایی نشان داد که چاقی به طور قابل‌توجهی با آن مرتبط است. افزایش مرگ و میر ناشی از CHD و سایر اشکال CVD اگرچه ممکن است از طریق عوامل واسطه ای مانند فشار خون بالا، دیس لیپیدمی و دیابت نیز تحت تأثیر باشد، اما مطالعات اخیر نشان داده است که چاقی نیز یک عامل خطر مستقل است.

نارسایی قلبی

نشان داده شده است که چاقی در اوایل دوران کودکی بر قلب تأثیر می گذارد، به طوری که کودکان چاق به طور قابل توجهی توده بطن چپ بیشتری دارند. خطر بروز نارسایی قلبی در چاقی دو برابر می شود. خطر نارسایی قلبی به ازای هر 1 کیلوگرم در متر مربع BMI اضافی، 5 درصد در مردان و 7 درصد در زنان افزایش می یابد. بررسی 28 مطالعه نشان داده است که اضافه وزن و چاقی هر دو با افزایش خطر نارسایی قلبی مرتبط هستند.

سکته

نشان داده شده است که افراد چاق دو برابر بیشتر از افراد با BMI کمتر از 23.55 در معرض سکته مغزی، چه ایسکمیک و چه هموراژیک، قرار دارند. حتی پس از تنظیم سایر عوامل خطر، اضافه وزن همچنان با افزایش خطر بروز سکته همراه بوده است.

سیستم ایمنی

چاقی چه عوارضی برای سیستم ایمنی دارد؟ از جمله عوارض چاقی برای ایمنی بدن میتوان به ایجاد بی نظمی در آن اشاره کرد که از دوران کودکی قابل مشاهده است. با افزایش حساسیت به عفونت های مختلفی از جمله  بروز بیشتر عفونت در محل جراحی، دستگاه ادراری،  بیمارستانی و پوست همراه است.

پیشنهاد شده است که افزایش موازی بیماری های خودایمنی و چاقی که در چند دهه گذشته مشاهده شده است، با هم مرتبط هستند. شواهد قوی وجود دارد که چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید، مولتیپل اسکلروزیس و پسوریازیس می شود.

آپنه انسدادی خواب

آپنه انسدادی خواب (OSA) بر سیستم‌های مختلفی از بدن تأثیر می‌گذارد و با فشار خون بالا، مقاومت به انسولین، اختلال عملکرد کبد، التهاب سیستمیک و اختلالات چربی خون همراه است. در کودکان، می‌تواند منجر به نارسایی در رشد، مشکلات رفتاری، کاهش عملکرد ذهنی و خطر عوارض قلبی عروقی شود. مدتهاست که چاقی به عنوان یک عامل بیماری زای اصلی در OSA بزرگسالان شناخته شده است.

عوارض چاقی در باروری

در مردان، چاقی با کاهش تعداد اسپرم و افزایش میزان اختلال نعوظ مرتبط است. در زنان، همچنین منجر به کاهش باروری، نتایج ضعیف‌تر درمان باروری و کاهش بیشتر بارداری می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) علت اصلی ابتلا ناباروری زنان و افزایش میزان عوارض بارداری است و خطر PCOS با چاقی افزایش می یابد.

ابعاد روانی - اجتماعی عوارض چاقی

افراد چاق اغلب به دلیل وزنشان در معرض مخالفت و یا حتی قضاوت عمومی قرار می گیرند. و در این میان زنان تبعیض بیشتری را تجربه می کنند. این امر در اشتغال،  مراقبت های بهداشتی، آموزش و پرورش و سایر زمینه ها رخ می دهد. افسردگی در چاقی، به ویژه در زنان و افراد جوان‌تر، شایع‌تر است، در حالی که کاهش وزن با بهبود خلق و خوی فرد همراه است.

بسیاری شرایط و اختلالات بالینی دیگر همچون آسم، مشکلات گوارشی، مشکلات اسکلتی عضلانی، اختلالات کلیه و.... نیز با چاقی مرتبط بوده و ریسک ابتلا به آنان در افراد چاق یا دچار اضافه وزن افزایش میابد که در این مطلب مجال شرح بیشتر این موارد نیست.

عوارض چاقی در دوران کودکی

خطرات چاقی در دوران کودکی را نباید دست کم گرفت. احتمال چاق شدن در کودکان حداقل دو برابر بزرگسالان است و خطر ابتلا به سرطان، مرگ زودرس و ناتوانی در بزرگسالی با بروز در کودکان افزایش می یابد. همچنین بیماری های قلبی عروقی (CVD)، مقاومت به انسولین و مسائل روانی از دیگر بیماری های محتمل در کودکان چاق هستند. به همین دلیل داشتن رژیم لاغری مناسب کودکان می تواند کمک کننده باشد.