روزه داری
در ماه مبارک رمضان که در نهمین ماه از تقویم اسلامی قمری است، همه مسلمانان موظفند از صبح تا غروب آفتاب به مدت 30 روز از خوردن و آشامیدن خودداری کنند. از آنجایی که ماه رمضان هر سال تقریباً 11 روز زودتر بر اساس تقویم شمسی فرا می رسد، مسلمانان در طول زندگی در فصول مختلف ماه رمضان را تجربه می کنند.
روزه ماه رمضان به عنوان یکی از ارکان یا فرائض پنج گانه اسلام بر همه مسلمانان بالغ سالم و واجب است. کودکانی که به سن بلوغ نرسیده اند، سالمندان، ناتوانان جسمی یا روحی، زنانی که در حال سپری کردن رژیم بارداری و شیردهی هستند و مسافرین از روزه داری معاف اند.
روزه در ماه رمضان به معنای پرهیز از هرگونه غذا و نوشیدنی اعم از آب و آدامس از طلوع فجر تا غروب آفتاب است. مستحب است که مسلمانان قبل از طلوع آفتاب، یک وعده غذایی که به نام سحر معروف است بخورند. این وعده غذایی اغلب شبیه صبحانه است، اما در برخی فرهنگ ها ممکن است بیشتر غذاهای شبه ناهار یا شام را شامل شود. پس از غروب آفتاب، مسلمانان افطار می کنند، غذایی که معمولاً با خرما و آب یا شیر شروع می شود و سپس شام. مسلمانان مجاز به مصرف میان وعده در شب بین این دو وعده غذایی هستند. با مصرف آب و دیگر مایعات بدن خود را هیدراته می کنند، به خصوص زمانی که ماه رمضان در تابستان است.
برای سحری، افطار و میان وعده ها، روزه داران می توانند با خوردن وعده های غذایی با فیبر بالا برای حفظ سیری طولانی تر، میوه ها و سبزیجات برای حفظ ذخایر الکترولیت و مایعات فراوان برای حفظ هیدراتاسیون، روزه داری را راحت تر بگذرانند. مسلمانان همچنین باید غذاهای سرخ کردنی و شیرینی ها را محدود کنند که البته این مورد یک سنت فرهنگی رایج در میان بسیاری از اقوام در طول ماه مبارک است.
در نهایت باید گفت که برخلاف افکار بسیاری، فواید روزه گرفتن بسیارند اما در صورتی که این امر خداپسندانه به طور اصولی رعایت شود. بنابراین نباید از عوارض روزه داری نیز غافل شد. در ادامه بیشتر به توضیح در این خصوص پرداخته شده است.
روزه داری به چه زمانی گفته می شود؟
از دیدگاه علم پزشکی روزه داری به زمانی اطلاق می شود که کربوهیدرات های ذخیره شده در بدن، در چرخه سوخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته و انرژی بدن از مواد مغذی و یا ذخایر دیگر تأمین شود. این حالت معمولاَ دو روز پس از اولین روز روزه داری اتفاق می افتد.
در این حالت بدن برای تأمین انرژی ابتدا از چربی هایی که ذخیره شدند و سپس از بافت عضلانی به عنوان منبع انرژی استفاده می کند. در حالت عادی، همواره مقداری از چربی مواد غذایی در نقاط مختلف بدن ذخیره می شود، به مرور زمان این چربی ها فشرده می شوند و احتمال اینکه مورد استفاده مجدد قرار بگیرند بسیار کمتر می شود. از این رو روزه داری می تواند از خطرات چاقی جلوگیری کند.
روزه داری حتی در افراد لاغر و یا با وزن طبیعی به بدن فرصتی می دهد تا این چربی ها را از ذخایر آن آزاد کند و پس از پایان روزه داری، ذخایر تحلیل رفته جایگزین می شوند.
فواید روزه داری چیست؟
بر اساس مطالعات صورت گرفته در خصوص فواید روزه گرفتن می توان علاوه بر اثرات روانی به اثرات جسمانی این کار نیز اشاره کرد. از جمله اثرات مثبت آن شامل موارد زیر است:
- مصرف شدن چربی های ذخیره شده در بدن و بازسازی ذخایر از نو
- کاهش کلسترول و یک گزینه عالی به منظور رژیم برای چربی خون
- استراحت سیستم گوارش در مدت زمان روزه داری
- کمک به ترک عادت های اشتباه مانند مصرف سیگار و پرخوری
- کاهش و کنترل علائم حساسیت و آلرژی
- کاهش عوامل خطر بیماری های قلبی مانند فشار خون بالا و چربی خون
البته در کنار تمام فواید روزه گرفتن که در بالا ذکر شد، بایستی در نظر داشت که عوارض روزه داری در افراد با شرایط بالینی خاص و مبتلا به بیماری های گوناگون می تواند بسیار خطرناک باشد. در اینگونه موارد تایید امکان و یا عدم امکان روزه داری شخص با پزشک معالج خواهد بود. در بسیاری از بیماری ها تاخیر در مصرف داروها می تواند آسیب زا باشد و به فرد امکان روزه داری ندهد.
باید توجه داشت دریافت های غذایی در ماه رمضان نباید با شرایط عادی تفاوت زیاد داشته باشد و بایستی به نیازهای بدن در حین روزه داری نیز توجه داشت و مواد غذایی همچون گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات، میوه ها و سبزی ها، چربی های مفید و غلات سبوس دار نبایستی از رژیم غذایی شخص حذف شوند.
میزان آب مصرفی شخص روزه دار نیز بایستی به میزان کافی باشد تا احتمال بروز سنگ های مجاری ادراری افزایش نیابد و همچنین شخص دچار یبوست نشود. همچنین در مدت زمان طولانی گرسنگی بایسته غذاهای دیر هضم که سیری طولانی مدت تری ایجاد می کنند در دریافت های غذایی شخص گنجانده شود. غذاهایی همچون حبوبات و غلاتی مثل جو، گندم، آردهای سبوس دار و غیره. غذاهای زود هضم همچون قند ساده، آرد سفید و غیره نیز بایستی محدودتر مورد استفاده قرار گیرند.
عوارض روزه داری
در ادامه به شرح برخی مشکلات جسمی و عوارض روزه داری، علل و درمان آن خواهیم پرداخت.
یبوست
علت بروز یبوست در روزه داری مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده و همچنین مصرف کم آب و فیبر غذایی است. لذا کاهش مصـرف کربـ‌وهیدرات های تصفیه شـده، افزایش مصـرف آب، استفاده از محصولات غذایی حاوی سبوس می توانند کمک به رفع این مشکل کنند.
سوءهاضمه و نفخ
پرخوری، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ کردنی، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهایی که ایجاد نفخ می کننـد مثل تخـم مرغ، انواع کلـم، حبوبات و نوشابـه های گاز دار از عوامل بروز نفخ و سو هاضمه در روزه داری هستند. لذا از پرخوری، نوشیدن نوشیدنی های گازدار و مصرف غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید.
ضعف و افت فشار خون
به دلیل مصرف کم مایعات و تعریق زیاد در حین روزه بدن دهیدراته شده و دچار علائم کم آبی از جمله ضعف و بی حالی و افت فشار می گردد. برای پیشگیری از بروز این علائم به مکان های گرم نروید و مصرف مایعات و میوه ها را افزایش دهید .
سردرد
مصرف کافئین و تنباکو در طول روزه داری کاهش می یابد و می تواند منجر به سردرد در فرد شود. انجام کار زیاد در طول روز، کم خوابی، گرسنگی که معمولاَ در طول روز بیشتر می شود و در انتهای روز بدتر می شود نیز از دیگر عوامل بروز سردرد هستند. سردرد وقتی با افت فشار خون همراه شود، می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار گردد.
سعی کنید در طول یک یا دو هفته قبل از ماه مبارک رمضان به تدریج مصرف کافئین و تنباکو را کاهش دهید. چای سبز بدون کافئین ممکن است جایگزین خوبی باشد. همچنین خواب کافی را در طول ماه رمضان در برنامه خود بگنجانید.
کاهش قند خون
در خصوص عوارض روزه داری و افت قند خون در افراد غیر دیابتی می توان گفت که مصرف زیاد قند مثل کربوهیدرات های تصفیه شده مخصوصاَ در هنگام سحر باعث ترشح مقدار زیادی انسولین در بدن شده و قند خون را پایین می اورد. پس بایستی افراد از مصرف غذاهای حاوی قند ساده به ویژه در وعده سحر پرهیز کنند.
توجه: در ارتباط با افراد دیابتی ممکن است نیاز باشد که تنظیم داروها مجدد انجام شود. افراد مبتلا به دیابت باید با پزشک خود مشورت کنند.
انقباضات عضلانی
مصرف کم غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم در ایام روزه داری عامل بروز انقباض و گرفتگی عضلات در این دوره است. پس بایستی به دریافت مواد غذایی غنی از املاح بالا مثل سبزیجات، شیر و لبنیات، گوشت و خرما توجه ویژه داشت.
افراد مبتلا به فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کلیه، باید با پزشک خود مشورت کنند و درصورت اجازه پزشک اقدام به روزه گرفتن کنند.
زخم معده، سوزش سر دل و التهاب معده
افزایش سطح اسید در معده به علت عدم دریافت غذا و خالی بودن آن در ماه رمضان از عوامل تشدید زخم معده و التهاب معده می باشد. این امر به صورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ها ظاهر می شود. اسید معده ممکن است به مری برگشت داشته باشد و باعث سوزش زیر جناغ و ترش کردن شود. غذاهای چرب ، قهوه و نوشابه های سیاه این حالت را تشدید می کنند.
روزه داری و سنگ کلیه
سنگ کلیه ممکن است در افرادی که به مقدار کم آب می نوشند ایجاد شود. چراکه ادرار غلیظ می شود و باعث تشکیل رسوب و سنگ می گردد بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد.
سوالات متداول
- بهترین خوراکی ها در ایام روزه داری کدامند؟
خرما بهترین ماده خوراکی در ایام روزه داری است. علاوه بر این، مصرف موادی چون سیب زمینی، مغزها، آبلیمو، خاکشیر، گلابی و مواردی از این قبیل بسیار توصیه می شود.
- روزه گرفتن برای چه افرادی ممنوع است؟
روزه گرفتن برای افراد مبتلا به سنگ کلیه، دیابت، رفلاکس معده، زنان باردار و شیرده ممنوع است.
- خاصیت روزه گرفتن بر سلامتی در طولانی مدت چیست؟
روزه گرفتن استرس را کاهش می دهد، قند خون را کنترل می کند، عملکرد مغز را بهبود می بخشد، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد و در نهایت طول عمر را افزایش می دهد.
دیدگاه هانظرات کاربران