مروری بر بررسی های علمی درباره تأثیر عسل بر چاقی

تاثیر عسل بر چاقی چیست؟ عسل یکی از مواد غذایی محبوب در طب سنتی و نوین بشمار میرود. دغدغه بسیاری از افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند آن است که مصرف عسل در رژیم های غذاییشان تا چه حد مجاز است. تاثیر عسل بر چاقی چیست؟ عسل و کنترل اشتها: آیا کمک می‌کند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات تا انتها با ما همراه باشید.

عسل

عسل یکی از مواد غذایی محبوب در طب سنتی و نوین بشمار میرود. به دلیل خواص مختلف و همچنان طعم شیرین مورد علاقه مصرف کنندگان نیز هست. دغدغه بسیاری از افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند آن است که راهنمای مصرف عسل در رژیم لاغری به چه صورت می باشد. همچنین اینکه می تواند اثرمثبتی بر روند کنترل اضافه وزنشان داشته باشد یا بایستی کاملا محدودو یا حتی حذف شود. در این مقاله تلاش کردیم به اثرات مختلف عسل که در پژوهش ها و مطالعات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است بپردازیم که البته هدف اصلی ما بیشتر تاثیر عسل بر چاقی می باشد.

ترکیبات عسل

به دلیل تنوع منشأ گیاه شناسی، عسل از نظر ظاهر، طعم و ترکیبات موجود در آن متفاوت است. اجزای اصلی مرتبط با تغذیه و سلامت کربوهیدرات ها، که عمدتاً فروکتوز و گلوکز و همچنین حدود 25 الیگوساکاریدهای مختلف هستند. اگرچه عسل یک غذای پر کربوهیدرات است، اما شاخص گلیسمی آن بسته به منبع گیاهی تولید آن، در محدوده وسیعی از 32 تا 85 متغیر است. این یعنی اثرگذاری انواع گوناگون عسل بر قند خون میتواند متفاوت باشد.

عسل همچنین حاوی مقادیر کمی پروتئین، آنزیم، اسیدهای آمینه، مواد معدنی، عناصر کمیاب، ویتامین ها، ترکیبات معطر و پلی فنول ها است. به همین دلیل می تواند عسل را ماده غذایی شگفت انگیز برای سلامت کند. قابلیت آنتی اکسیدانی عسل به ترکیبات پلی فنول آن مرتبط است که شامل فلاونوئیدها (مانند کورستین، لوتئولین، کامفرول، آپیژنین، کریزین، گالانژین)، اسیدهای فنولیک، آنزیم های آنتی اکسیدانی (مانند گلوکز اکسیداز و اسید کاتالاز)، گلوکز اکسیداز و اسید کاتالاز می باشد. علاوه بر این ها جالب است بدانید که ویتامین برای چاق شدن می تواند مفید باشد از این رو عسل در لیست خوراکی های چاق کننده قرار گرفته است. اما به طور دقیق تر تاثیر عسل بر چاقی به چه صورت می باشد؟

تقسیم بندی عسل

عسل به دو دسته کلی تقسیم می شود. شامل عسل شکوفه یا عسل شهد (منشأ آن از شهد گیاهان است) و عسل عسلک که عمدتاً از دفع حشرات مکنده گیاهی (Hemiptera) روی قسمت های زنده گیاهان یا ترشحات قسمت های زنده گیاهان تولید می شود است. عسل را می توان با توجه به کمیت انواع گرده ها به عنوان عسل تک گل یا چند گل طبقه بندی کرد.

انواع مختلف عسل درجات مختلفی از فواید سلامتی دارند. حتی اگر دارای ترکیبات مشترک و خواص فیزیکوشیمیایی مانند اسمولاریته بالا، رطوبت کم و اسیدیته باشند. این به منشاء جغرافیایی، فصلی و گیاه شناسی و همچنین شرایط برداشت، فرآوری و نگهداری مربوط می شود.

عسل و اثرات آن بر وزن

تاثیر مصرف عسل بر چاقی چیست؟ آیا مصرف عسل باعث افزایش انرژی و چاقی می‌شود؟ کربوهیدرات های مختلف رژیم غذایی با چاقی و تغییر متابولیسم چربی مرتبط هستند. با این حال، تأثیرات عسل در مقابل شیرین کننده های رایج به طور کامل بررسی نشده است.  اثرات محافظتی عسل در برابر چاقی در مطالعات تجربی حیوانی گزارش شده است. برای مثال، تغذیه کوتاه‌مدت با عسل عسلک (Northofagus solandrii) منجر به افزایش وزن کمتری در موش‌های صحرایی نسبت به موش‌هایی شد که با رژیم غذایی ساکارز و قندهای مخلوط تغذیه می‌شدند.

اگرچه هیچ تفاوتی در مدت و دریافت کل انرژی در بین موش‌ها وجود نداشت. به همین ترتیب، تجویز طولانی مدت عسل عسلک به مدت 365 روز به طور قابل توجهی از افزایش وزن کلی در موش های بالغ در مقایسه با موش هایی که ساکارز طولانی مدت دریافت کردند، جلوگیری کرد. علاوه بر این، موش‌هایی که درمان طولانی‌مدت عسل دریافت کرده‌اند، در مقایسه با گروه ساکارز، درصد چربی بدنشان به طور قابل توجهی پایین‌تر است. مانند موش های بالغ، نتیجه مشابهی در موش های در حال رشد مشاهده شده است.

با تغذیه موش های 7 روزه با شربت نیشکر یا عسل با ارزش غذایی یکسان، چربی احشایی موش های دریافت کننده شربت نیشکر در مقایسه با موش های تغذیه شده با عسل به طور قابل ملاحظه ای بیشتر بود. علاوه بر این، کبد موش های تغذیه شده با شربت نیشکر تجمع قطرات چربی را نشان داد که به طور قابل توجهی در گروه مکمل عسل کاهش یافت.

چاقی با عسل

در خصوص تاثیر عسل بر چاقی چه می دانید؟ چاقی هسته مرکزی MetS است. اثرات محافظتی عسل در برابر چاقی در مطالعات تجربی مختلف گزارش شده است. اثربخشی عسل مالزیایی در کاهش وزن اصولی و سایر پارامترهای مرتبط با چاقی در موش‌های مبتلا به چاقی ناشی از رژیم غذایی پرچرب مورد بررسی قرار گرفت. کاهش قابل توجهی در افزایش وزن اضافی و شاخص چاقی و بهبود متابولیسم لیپید در موش‌های تغذیه‌شده با عسل مشاهده شد. به همین ترتیب، یک کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، اثرات حاد و طولانی‌مدت مکمل‌های روزانه عسل کانوکا، فرموله‌شده با دارچین، کروم و منیزیم را بر متابولیسم گلوکز، وزن و پارامترهای چربی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ارزیابی کرد.

نتایج نشان داد که استفاده از عسل فرموله شده با کاهش وزن و بهبود پارامترهای لیپیدی همراه بود. در حالی که متابولیسم گلوکز یا کنترل قند خون را بهبود نمی بخشد. تفاوت معنی داری در بی ام آی وجود نداشت. تمام پارامترهای آزمایش شده در مقایسه با گروه کنترل، در دختران چاق پیش از بلوغ که روزانه 15 گرم عسل دریافت می کردند و دستورالعمل های رژیم لاغری را به مدت 6 ماه رعایت می کردند، وجود نداشت. با توجه به تأثیرات امیدوارکننده عسل در چاقی ناشی از رژیم غذایی و همچنین داده های بحث برانگیز موجود در ادبیات، تحقیقات بیشتر به منظور روشن شدن خاصیت عسل در حفظ وزن مفید خواهد بود.

اما علاوه بر عسل، چه خوراکی هایی دیگری چاق کننده هستند؟ تأثیر انبه در افزایش وزن و سایر میوه های استوایی نظیر موز، نارگیل و آووکادو به چه صورت است؟

تاثیر ضد چاقی با عسل

اثر ضد چاقی عسل توسط Nemoseck و همکاران در سال 2011 بیشتر نشان داده شد. در این پژوهش فرض شد که در مقایسه با ساکارز، یک رژیم غذایی مبتنی بر عسل باعث افزایش وزن کمتر، چاقی، و نشانگرهای زیستی مرتبط با چاقی (لپتین، انسولین و آدیپونکتین) و همچنین پروفایل بهتر چربی خون می‌شود. در این پژوهش سی و شش موش صحرایی نر نژاد Sprague-Dawley (228.1 ± 12.5 گرم) به طور مساوی از نظر وزن به 2 گروه (18 نفر) تقسیم شدند. آن ها دسترسی به یکی از 2 رژیم غذایی با چگالی انرژی برابر که فقط در بخشی از کربوهیدرات متفاوت بود پیداکردند. جیره حاوی 20 درصد کربوهیدرات (نسبت به وزن کل جیره) از عسل شبدر یا ساکارز بود.

هیچ تفاوت معنی داری در کلسترول تام سرم، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا، آدیپونکتین، پروتئین واکنشی C، پروتئین جذب کننده شیمیایی مونوسیت-1، گلوکز یا انسولین مشاهده نشد. اما نتایج این پژوهش نشان می دهد که در مقایسه با ساکارز، عسل ممکن است افزایش وزن و چاقی را کاهش دهد .این اثر احتمالاً به دلیل مصرف غذای کمتر است.

تاثیر عسل بر چاقی و افزایش وزن در طول تغذیه طولانی مدت

برای تعیین اینکه آیا عسل و ساکارز اثرات متفاوتی بر افزایش وزن در طول تغذیه طولانی مدت دارند یا خیر، در پژوهشی دیگر در سال 2008  45 موش صحرایی 2 ماهه با یک رژیم غذایی پودری تغذیه شدند که یا بدون قند بود یا حاوی 7.9٪ ساکارز یا 10٪ عسل به طور آزاد. افزایش وزن هر 1 تا 2 هفته و دریافت غذا هر 2 ماه اندازه گیری شد. در پایان مطالعه، نمونه‌های خون برای اندازه‌گیری قند خون (HbA1c) و پروفایل لیپیدی ناشتا برداشته شد. سپس تجزیه و تحلیل DEXA برای تعیین ترکیب بدن و تراکم مواد معدنی استخوان انجام شد. افزایش وزن کلی و سطح بافت چربی بدن در موش هایی که با ساکارز تغذیه شدند به طور قابل توجهی بالاتر بود. برای کسانی که از عسل یا رژیم غذایی بدون قند تغذیه می کردند مشابه بود. سطح HbA1c به طور قابل توجهی کاهش یافت.

کلسترول HDL در مقایسه با موش هایی که با عسل تغذیه شده بودند در مقایسه با موش های تغذیه شده با ساکارز یا رژیم غذایی بدون قند به طور قابل توجهی افزایش یافت. اما هیچ تفاوت دیگری در پروفایل لیپیدی مشاهده نشد. هیچ تفاوتی در تراکم مواد معدنی استخوان بین موش‌های تغذیه‌شده با عسل و ساکارز مشاهده نشد. اگرچه این میزان در موش‌های تغذیه‌شده با عسل در مقایسه با موش‌های تغذیه‌شده با رژیم غذایی بدون قند به طور قابل‌توجهی افزایش یافت. پس در این مطالعه نیز نتیجه گیری آن بود که مصرف عسل بر مواد قندی حاوی ساکارز برتری دارد. چرا که نمونه های مصرف کننده عسل بافت چربی و افزایش وزن کمتر را تجربه کرده اند.

چاقی با عسل و سندرم متابولیک

تا اینجا اطلاعات خوبی در خصوص تاثیر عسل بر چاقی به دست آوردیم اما علاوه بر این ها شایان ذکر است که سندرم متابولیک (MetS) مجموعه ای از ناهنجاری های متابولیک است که با شرایط چاقی مرتبط است. این ناهنجاری ها  شامل چاقی مرکزی، فشار خون بالا، مقاومت به انسولین و دیس لیپیدمی آتروژنیک است . MetS به شدت با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک (CVD) و تخریب عصبی مرتبط است. بیماری زایی MetS شامل عوامل ژنتیکی و اکتسابی است که در التهاب و استرس اکسیداتیو بدن که منجر به اختلالات متابولیک می شود نقش دارند. در نتیجه، عسل به دلیل فعالیت های بیولوژیکی آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می تواند اثرات مفیدی بر اجزای مختلف سندرم متابولیک داشته باشد.

چاقی با عسل و عوارض جانبی احتمالی عسل

اما تاثیر عسل بر چاقی و عوارض آن شامل چه مواردی می شود؟ عسل زمانی که به مقدار متوسط ​​مصرف شود بی ضرر است. در صورت مصرف بیش از حد مانند سایر مواد غذایی خطر بالقوه ای دارد. عوارض جانبی عسل گزارش نشده است مگر زمانی که آلوده باشد. باکتری های تشکیل دهنده هاگ می توانند بیش از یک سال در عسل در دمای پایین مقاومت کنند. خطر بوتولیسم نوزاد به دلیل وجود هاگ کلستریدیا بوتولینوم گزارش شده است. همچنین خطر تئوری افزایش سطح گلوکز خون در افراد مبتلا به اختلال قند ناشتا یا افراد دارای دیابت هنگام مصرف زیاد عسل وجود دارد. علاوه بر این، مصرف زیاد فروکتوز همراه با گردش کم انرژی می‌تواند منجر به تولید بیش از حد تریوز-فسفات داخل کبدی شود. در نتیحه به طور ثانویه مسئول افزایش غلظت تری گلیسیرید خون و ایجاد مقاومت به انسولین کبدی، چاقی و بیماری‌های قلبی عروقی است. بنابراین اگر تمایلی به مصرف عسل برای چاق شدن ندارید، غذاهای چاق کننده و عضله ساز می توانند انتخاب مناسبی برای شما باشند.

در واقع، همانطور که قبلا ذکر شد، عسل در واقع برای متابولیسم گلیسمی مفید در نظر گرفته می شود زیرا گلوکز سرم ناشتا را کاهش می دهد. با این حال، مطالعات کنترل شده بالینی چند مرکزی با اندازه نمونه بزرگتر برای دستیابی به درک بهتر مکانیسم ها و نتایج مورد نیاز است. علاوه بر این، فروکتوز با غلظت موجود در عسل نباید اثرات مضری برای سلامتی داشته باشد. یک مطالعه قبلی گزارش داد که هنگام جایگزینی عسل با کربوهیدرات های تصفیه شده حاوی مقدار مشابه فروکتوز، اثر هیپرتری گلیسیریدمی فروکتوز در زمانی که فروکتوز توسط عسل تامین می شد مشاهده نشد.

عسل سرشار از قند است

با وجود فواید سلامتی که ممکن است با عسل مرتبط باشد، عسل سرشار از قند است. وجود قند می تواند برای سلامتی شما مضر باشد. در واقع، مطالعات نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی با قند بالا ممکن است با خطر بروز چاقی، التهاب، مقاومت به انسولین، مشکلات کبدی و بیماری‌های قلبی مرتبط باشد. مصرف بیش از حد قند همچنین ممکن است با خطر بیشتر افسردگی، زوال عقل و حتی انواع خاصی از سرطان مرتبط باشد.

فواید عسل

عسل با اعمال فعالیت های ضد چاقی، ضد دیابت، کاهش چربی خون و کاهش فشار خون از بدن در برابر بروز سندروم متابولیک نیز محافظت می کند. مکانیسم های زیربنایی این اثرات عبارتند از طبیعت شاخص گلایسمیک پایین آن، که افزایش وزن و تجمع ذخیره چربی را محدود می کند. بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سطح گلوکز خون؛ افزایش متابولیسم چربی، که منجر به جلوگیری از بروز انسداد در رگ ها می شود، کاهش استرس اکسیداتیو. بنابراین، عسل دارای پتانسیل قوی برای استفاده در مدیریت بیماری سندروم متابولیک نیز به عنوان یک عامل پیشگیری کننده و کمکی درمانی است.

اما باوجود تمامی اثرات مثبت ذکر شده در ارتباط با تاثیر مصرف روزانه عسل بایستی به این نکته توجه داشت که در هرصورت عسل حاوی کربوهیدرات و قند بوده و کالری دارد. لذا در چینش غذایی و دریافت های روزانه بایستی به شمارش کالری و کربوهیدرات توجه داشت. تا با دریافت بیش از اندازه اثر منفی در افزایش وزن و چاقی نگذارد.

عسل بهتر از شکر تصفیه شده

اگرچه عسل سرشار از قند و کالری است، اما همچنان عسل به عنوان جایگزین شیرینی‌های قندی در رژیم لاغری و شکر تصفیه شده است. در حالی که شکر تصفیه شده از نظر مواد مغذی کمی به میز غذا می‌آورد، عسل آنتی اکسیدان‌هایی از جمله اسیدهای فنولیک و فلاونوئیدها را فراهم می‌کند. به علاوه، یک مطالعه روی 48 فرد مبتلا به دیابت نوع 2 نشان داد که عسل سطح قند خون را افزایش می دهد. اگرچه ممکن است این افزایش قند خون به اندازه افزایش قند با مصرف قند نباشد. در هرصورت کاهش مصرف شکر امری حیاتی می باشد.

مطالعات همچنین نشان می دهد که استفاده از عسل به جای شکر ممکن است تری گلیسیرید و همچنین کلسترول LDL کل و "بد" را برای حمایت از سلامت قلب شما کاهش دهد. در حالی که عسل ممکن است گزینه بهتری نسبت به شکر تصفیه شده باشد، اما همچنان باید در حد اعتدال مصرف شود تا از اثرات نامطلوب بر سلامتی شما جلوگیری شود.