هدف از رژیم برای درمان زخم معده، جلوگیری از ترشح بیش از حد کلرید پپتیک به منظور کاهش درد در معده و مخاط اثنی عشر می باشد. تغذیه درمانی با هدف درمان ترومای اولیه تا ترمیم بافت آسیب دیده بر اساس توالی رویدادهای پیچیده عمل می کند. بررسی کمبودهای تغذیه ای برای تهیه یک رژیم ریکاوری مناسب بسیار ضروری است.

علائم زخم معده

اما در ادامه قصد داریم شما را با برخی از شایع ترین علائم زخم معده آشنا کنیم. این نشانه عبارت هستند از:

• سوء هاضمه
• درد یا ناراحتی در قسمت بالای شکم
• درد در هر نقطه بین ناف و استخوان سینه
• احساس سیری خیلی زود هنگام خوردن یک وعده غذایی
• احساس سیری ناراحت کننده بعد از خوردن غذا
• تهوع و استفراغ
• نفخ
• آروغ زدن

در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا لازم است تا سریعا به پزشک مراجعه کرده و راهکارهای طبی و دارویی را در پیش گیرید.

دلایل بروز زخم معده

عوامل مختلفی می توانند باعث آسیب پوشش داخلی معده و در نتیجه زخم معده شوند. برخی از این ها شامل موارد زیر می شوند:

• هلیکوباکتر پیلوری، نوعی باکتری است که می تواند باعث عفونت و التهاب معده شود
• استفاده مکرر از آسپرین، ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهابی
• سیگار کشیدن
• نوشیدن الکل زیاد
• پرتو درمانی
• سرطان معده

نکات برای پیشگیری از اوت زخم معده

اما چگونه جلوی بدتر شدن زخم معده را بگیریم؟ از الکل اجتناب کنید. در مصرف آسپرین ها و ایبوپروفن ها احتیاط کنید. علائم زخم خود را نادیده نگیرید. با شستن مرتب دست ها و مصرف غذاهایی که به طور کامل پخته شده اند، از خود در برابر عفونت محافظت کنید. از یک رژیم مناسب مانند رژیم کتوژنیک پیروی نمایید و در آخر تأثیر استفاده از مکمل‌های طبیعی و میوه و غذاهای سالم را نادیده نگیرید.

رژیم درمانی زخم معده

در اوایل قرن بیستم  Sippyیک رژیم غذایی بر اساس شیر و خامه به همراه آنتی اسید پیشنهاد داد. هدف این رژیم، درمان زخم معده به وسیله محیط قلیایی که در معده تولید می کند و درد را تسکین می‌دهد بود. امروزه شیر به دلیل نفاخ بودن و تحریک ترشح اسید معده توصیه نمی شود.

بر اساس  Marrotaو Floch توزیع کالری در بهترین رژیم لاغری برای بیماران مبتلا به زخم معده باید در حد تعادل باشد. رژیم غذایی باید مقادیر متغیر از ۵۰ تا ۶۰ درصد کربوهیدرات، ۱۰ تا ۱۵ درصد پروتئین و ۲۵ تا ۳۰ درصد چربی داشته باشد. این توزیع کالری بمنظور ایجاد انرژی کافی برای حفظ و بهبود وضعیت تغذیه است.

 Reisتوصیه می کند که میزان توزیع کالری باید بر اساس نیازهای بیمار با هدف متعادل کردن وضعیت تغذیه او صورت گیرد.

توصیه می شود مصرف پروتئین تا ۱.۲ گرم/کیلوگرم/وزن/روز در مرحله حاد (هفته پنجم تا هشتم) و ۱.۵ گرم/کیلوگرم/وزن/روز در دوران نقاهت باشد.

میزان کربوهیدرات باید با توجه به نیازهای بیمار مشخص شود؛ مثلا کربوهیدرات بدون دی ساکارید با غلظت بالا برای جلوگیری از تخمیر و چربی های غیر اشباع.

درمان سریع زخم معده

برای سرعت بخشیدن به روند درمان زخم معده، میتوان از ریز مغذی هایی مثل زینک استفاده کرد. استفاده از اینگونه ریز مغزی ها برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی ضروری است. این روش می تواند به عنوان پاسخی برای استرس اکسیداتیو و درمان زخم ها، مورد استفاده گیرد. سلنیوم می‌تواند به کاهش عفونت و افزایش سرعت روند درمان زخم معده کمک کند.

ویتامین آ می تواند به عنوان مکمل مصرف شود؛ اما این تحقیق، تاثیر آن را تایید نمی کند؛ زیرا مقادیر بالای ویتامین آ درمان را بهبود نمی بخشد و مقادیر بسیار بالای ویتامین آ می تواند سمی باشد.

در جدول زیر توصیه های تغذیه ای برای بیماران با زخم معده قرار داده شده است:

توصیه ها			مشخصات
مقادیر کافی برای حفظ و بازیابی وضعیت تغذیه 25-20 کیلوکالری/کیلوگرم: کاهش وزن 30-25 کیلوکالری/کیلوگرم: ادامه 35-30 کیلوکالری/کیلوگرم: افزایش وزن			انرژی مورد نیاز روزانه
مرحله ریکاوری			فاز حاد
توصیه ها			ویژگی
60-50	60-50	کربوهیدرات
1.5	1.2	پروتئین
30-25	30-25	لیپید
40	11	زینک
400	55	سلنیوم
3000	900	ویتامین آ
500	75	ویتامین سی
2.4	2.4	ویتامین ب 12
400	400	فولیک اسید
45	45	آهن
30 تا 20	30 تا 20	فیبر

استفاده از فیبرهای غذایی در درمان زخم معده

خواص فیزیکوشیمیایی فیبر، اثرات فیزیولوژیکی متفاوتی در ارگانیسم بدن ایجاد می کند. برای مثال فیبرهای محلول موجود در سیب، بلغور، جو دوسر و گلابی باعث افزایش ویسکوزیته در محتوای روده هستند. فیبرهای نامحلول مانند غلات کامل، گرانولا و دانه کتان حجم مدفوع را افزایش میدهند. همچنین این موارد غذایی، زمان انتقال در روده بزرگ را کاهش می دهند. در نهایت مدفوع آسانتر و سریعتر دفع می شود. مصرف فیبر باعث تنظیم عملکرد روده می‌شود و برای افراد سالم و کسانی که تحت رژیم درمانی هستند بسیار حیاتی می باشد. تعداد زیادی از بیماران مبتلا به زخم معده، راهکارهای غذایی مناسب را نادیده گرفته و رژیم غذایی ضعیفی از نظر وجود فیبر و آنتی اکسیدان دارند.

سازمان بهداشت جهانی، به دلایل زیر، استفاده ۲۰ تا ۳۰ گرم فیبر در روز را به افراد مبتلا به زخم معده توصیه می کند:

• فیبرها به عنوان بافر عمل می کنند
• غلظت اسید های صفراوی را در معده را کاهش می دهند
• زمان انتقال در روده را کاهش می دهند
• باعث نفخ کمتر در شکم می شوند
• باعث کاهش ناراحتی و درد در دستگاه گوارش می شوند

استفاده از پروبیوتیک ها در درمان زخم معده

پروبیوتیک ها به عنوان یک مکمل غذایی، بر اساس میکروارگانیزم های زنده عمل می کنند که باعث ایجاد یک تعادل میکروبی در بدن می‌شوند. این مواد، به شکل مفیدی ارگانیسم بدن انسان را تحت تاثیر قرار می ‌دهند.

علاقه زیادی به استفاده از پروبیوتیک ها برای درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری وجود دارد زیرا هلیکوباکترپیلوری نقش اساسی در به وجود آمدن زخم های مزمن دستگاه گوارش در بزرگسالان دارد. پروبیوتیک ها عوامل درمانی در برابر عفونت هلیکوباکترپیلوری هستند. اطلاعات کلینیکی اثربخشی برخی از پروبیوتیک‌ها در کمک به درمان بیماری های دستگاه گوارش (با توجه به افزایش مقاومت باکتری های بیماری زا به آنتی بیوتیک ها) را نشان داده است.

یکی از عواملی که می تواند به کاهش عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک کند، متعادل کردن رژیم غذایی با افزودن پروبیوتیک ها می باشد. با این حال ارگانیسم های پروبیوتیک نمی تواند به ریشه کن کردن هلیکوباکتر پیلوری کمک کند اما می‌تواند به کاهش عفونت باکتریایی در حیوان و انسان کمک کند. مطالعات نشان داده است که استفاده از پروبیوتیک ها برای کاهش بار عفونت هلیکوباکتر پیلوری و بهبود سوء هاضمه کمک می کند.

بنابراین مصرف روزانه باکتری های اسید لاکتیک توصیه می شود. در میان کاربردهای بالینی پروبیوتیک ها، کاهش عوارض جانبی استفاده از آنتی بیوتیک ها بهترین اطلاعات ثبت شده می باشد. یک مطالعه مداخله‌ای روی ۱۴ بیمار مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری مشخص کرد که بعد از دریافت لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس به مدت ۳ هفته، ۶۴ درصد از داوطلبان موفق به مهار رشد هلیکوباکتر پیلوری شده‌اند. در گروه دیگری از داوطلبان مشخص شد که مصرف مرتب ماست حاوی Bifidobacterium به طور موثری عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری را در انسان سرکوب می کند.

استفاده از آنتی اکسیدان ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری

استفاده از آنتی اکسیدان ها یکی از بهترین روش ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری می باشد. بررسی تاثیر آنتی اکسیدان ها در ریشه کن کردن این باکتری مشخص کرد که مصرف ویتامین سی، اثرات بسیار مثبتی در از بین بردن این باکتری در بیماران مبتلا به زخم معده دارد.

مطالعات مشخص کرد که استفاده از دوز های کم ویتامین سی، برای مدت طولانی، تاثیرات بیشتری از مصرف دوزهای بالای این ویتامین برای کمک به درمان عفونت دارد.

بنابراین مشخص شد که بیماران مبتلا به زخم معده می‌توانند ۵۰۰ میلی گرم ویتامین سی به صورت روزانه برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری به مدت سه ماه مصرف کنند که این میزان از حد نرمال دریافتی ویتامین سی فراتر نمی رود.

یکی دیگر از انتی اکسیدان ها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری، کپسایسین موجود در فلفل سیاه و چیلی است. مطالعه روی حیوانات مشخص کرد که کپسایسین تاثیرات خوبی در از بین بردن توده های گوارشی دارد.

به همین ترتیب بعضی از تحقیقات نشان داد که کپسایسینوئیدها در افراد مبتلا به زخم معده (توسط هلیکوباکتر پیلوری یا آسپرین) فقط در افرادی که توده های آنها ناشی از آسپرین باشد محافظت می کند.

شایان ذکر است که فلفل ممکن است مخاط دستگاه گوارش را تحریک کند و در برخی از افراد مبتلا به زخم معده تاثیرات محافظتی نداشته و از عوامل تشدید زخم معده به حساب آید. پس همواره مراقب تأثیر تغذیه مناسب بر بهبود وضعیت معده خود باشید.