تناسب اندام یکی از شاخص‌های اصلی سلامتی است و مشاوره لاغری در کناز رژیم لاغری، راه حلی برای دستیابی به این شاخص است. در واقع، عدد وزن میتواند پیش‌بینی کننده سلامتی افراد هم از نظر روانی و هم از نظر فیزیکی باشد. وزن بالا با افزایش احتمال بیماری‌های قلبی، مشکلات متابولیک، اختلالات غدد، افسردگی، اختلالات اضطرابی، مشکلات بین‌فردی و امید به زندگی کمتر مرتبط است. اگر شما هنوز نمیدانید که از نظر وضعیت چاقی در چه شرایطی قرار دارید، پیشنهاد میکنیم همین الآن از طریق محاسبه بی ام آی تناسب قد و وزن خود را بسنجید.
علاوه بر تمام مشکلات مربوط به سلامتی، وزن، در ادراک افراد از زیبایی بدن خودشان و دیگران بسیار اثر گذار است. این موضوع میتواند بر اعتماد به نفس افراد نیز تاثیر بسزایی بگذارد. به همین دلیل است که استفاده از مشاوره لاغری جهت رسیدن به وزن ایده آل امری ضروری است. البته رسیدن به وزن ایده آل، صرفاً کاهش وزن نمی باشد و ممکن است شما با هدف درمان لاغری، نیاز به مشاوره تغذیه داشته باشید. اما در این مطلب تمرکز اصلی بر روی اهمیت مشاوره تغذیه برای کاهش وزن است.
در مورد وزن و عوامل روانشناختی رابطه پیچیده‌ای برقرار است. وزن بالا میتواند به مشکلات روانشناختی دامن بزند یا آن‌ها را ایجاد کند. علاوه بر این، مشکلات روانشناختی افراد و رفتارهای ناسالم آن‌ها نیز میتواند به افزایش وزن منجر شود. به دلیل وجود همین رابطه دوسویه ی وزن و سلامتی روانی، روش‌های لاغری از طریق درمان روانشناختی، بسیار مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است. یعنی در واقع مشاوره لاغری در کنار رژیم غذایی میتواند تأثیر قابل توجهی در روند کاهش وزن و لاغری داشته باشد.
درمان چاقی با مشاوره لاغری
در دهه‌های اخیر، پژوهشگران مطالعات زیادی روی اثربخشی درمان‌های موجود چاقی انجام داده‌اند، که یافته‌های بسیار جالبی در پی داشته است. در این مطالعات انواع مختلف روش های لاغری اععم رژیم های غذایی، روش های روان شناختی با مشاوره لاغری، رژیم لاغری سریع و... مورد بررسی قرار گرفته اند. درمان‌های رفتاری رایج، که از طریق کاهش دریافت مواد غذایی عمل می‌کنند، اثربخشی قابل قبولی در کمک به لاغری نشان داده‌اند. اما نرخ رها کردن این رژیم‌ها و همچنین بازگشت وزن بعد از اتمام رژیم نیز بالا است.
در صورتی که افزایش فعالیت بدنی و ورزش هوازی نیز همراه برنامه غذایی باشد، میزان اثربخشی رژیم غذایی در کاهش وزن بیشتر شده و همچنین نرخ بازگشت وزن نیز کاهش پیدا میکند. اما همچنان مسئله رها کردن برنامه لاغری و رها کردن ورزش پس از اتمام رژیم پابرجا است.
در مورد درمان‌های روانشناختی به کمک مشاوره لاغری، نکته مهم این است که اگر چه لاغری از طریق رواندرمانی قابل دست یابی است، اما میزان کاهش وزن کمتر از رژیم‌های غذایی است. همچنین در این روش ها، تضمینی برای سالم بودن برنامه غذایی فرد وجود ندارد. اما مهمترین مزیت رواندرمانی برای لاغری این است که وزن کاهش یافته بیشتر از سایر روش‌ها با ثبات است.
روان درمانی و مشاوره برای کاهش وزن
از جمله رواندرمانی‌هایی که به شکل مشاوره لاغری، برای کاهش وزن ابداع شد، می‌توان به موارد زیر اشاده کرد:
- رفتار درمانی (Behavior Therapy)
- شناخت درمانی (Cognitive Therapy)
- درمان شناختی-رفتاری (Cognitive-Behavioral Therapy) که با نام سی بی تی (CBT) نیز شناخته میشود.
- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Acceptance and Commitment Therapy)
- شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (Mindfulness Based Cognitive Therapy). در مورد این روش، چندی پیش مطلبی با عنوان " لاغری با ذهن " در سایت دکتر سلامت منتشر شد، که پیشنهاد میکنیم آن را مطالعه بفرمایید.
البته مهم است بدانیم که این درمان‌ها ابتدا برای درمان اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و... به کار گرفته شدند و پس از موفقیت در این حیطه‌ها برای لاغری متناسب سازی شدند.
رفتار درمانی (بطور مثال محدودیت غذایی) جزو اولین نسل درمان‌های علمی محسوب میشود و متمرکز بر تغییر رفتار انسان است. در حوزه لاغری، رفتار درمانی شامل برنامه مشخص غذایی (مشابه رژیم) و تغییر میزان خوردن افراد، سرعت خوردن و تغییر پاسخ افراد نسبت به محرک‌های محیطی میشود.
شناخت درمانی بصورت مشاوره لاغری، نیز با فاصله یک دهه پس از روش رفتاردرمانی معرفی شد و مشکلات روانشناختی را ریشه در محتوای تفکرات و نحوه تفکر افراد می‌بیند. این روش با تمرکز بر تغییر افکار افراد، سعی میکند تغییرات مورد نظر را ایجاد کند. شناخت درمانی در حوزه کاهش وزن بر تغییر خطاهای شناختی، مشکلات مربوط به تصمیم‌گیری و نگرش افراد در مورد وزن تمرکز دارد. مثلا یک مشاور لاغری به شما کمک میکند متوجه شوید چگونه انتظارات غیر واقعی شما از کاهش وزن، میتواند باعث شکست رژیمتان شود.
لاغری با روانشناسی
پس از موفقیت شناخت درمانی، روانشناسان تصمیم گرفتند رفتار درمانی و مشاوره لاغری را ترکیب کنند که منجر به تولد روش درمانی " شناختی-رفتاری " شد. درمان شناختی-رفتاری، هم بر تغییر رفتار و عوامل محیطی تمرکز دارد و هم بر محتوا و فرایند فکر متمرکز است. ترکیب این دو درمان علاوه بر پوشش دادن ضعف‌های هر دو، به اثربخشی بیشتری نیز منجر شد.
این روش لاغری باعث شد درمان شناختی-رفتاری برای اکثر مشکلات موثر باشد. لذا بیشترین تحقیقات نیز بر روی این روش درمان صورت گرفته است.
در درمان شناختی-رفتاری برای لاغری، ابتدا عوامل ایجاد کننده، آسیب‌پذیری‌ها، عوامل تداوم بخش و نقاط قوت مراجع شناسایی میشود. پس از آن خطاهای شناختی، افکار ناسازگار و انتظارات غیر واقعی روشن میشود. سپس به کمک مشاوره لاغری، به تغییر یا تعدیل هر کدام از این موارد پرداخته میشود.
همزمان که افکار تغییر میکند، مسیر تغییر رفتار هموارتر میشود. به این ترتیب در طی جلسات مشاوره لاغری، اهدافی برای تغییر رفتارهای مراجعین در نظر گرفته میشود. همچنین از طرفی مهارت‌های لازم برای دستیابی به این اهداف نیز آموزش داده و تمرین میشود.
نسل سوم یا موج سوم درمان‌ها از دهه 80 میلادی معرفی شدند. در این دوره تغییراتی در نحوه برخورد با افکار، وارد کردن عناصر هیجانی (احساسی) به درمان و... به وجود آمد. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی از دسته درمان‌های نسل سوم به حساب می‌آیند.
تأثیرات مشاوره لاغری
در درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، به جای تاکید بر تغییر افکار، نحوه برخورد با افکار تغییر میکند. همچنین در این نوع مشاوره لاغری، افراد می‌آموزند که به جای فرار از هیجانات و قضاوت منفی راجع به هیجاناتی مانند غم، خشم، ترس و... این هیجانات را به عنوان بخش جدایی ناپذیر زندگی بر اساس ارزش‌ها بپذیرند.
در این روش درمان چاقی، ادراک و انتخاب ارزش‌های شخصی، نقشی محوری دارد. در نهایت هدف درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، افزایش انعطاف پذیری روانشناختی است. انعطاف پذیری روانشناختی به معنی توانایی درک لحظه حال، تجربه همه رخدادهای درونی و انتخاب رفتارهای متناسب برای زندگی در مسیر ارزش‌هاست. در شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی نیز نوع ارتباط افراد با افکارشان از طریق آموزش روش‌های ذهن آگاهی تغییر میکند.
آن‌چه که به عنوان مشاوره لاغری شناخته میشود، معمولا ترکیبی از تکنیک‌های موثر درمان‌های مختلف است که مشاور یا روانشناس برای کمک به تغییر رفتار مراجع به کار می‌گیرد. این تغییر رفتار در مورد مشکلاتی اتفاق می‌افتد که طبق تحقیقات در افزایش وزن افراد موثر بوده است.
البته این موضوع بسیار شایع است که جلسات مشاوره لاغری، به مشکلات دیگر مراجع نیز اختصاص یابد. معمولا مراجع شکایت‌های دیگری از قیبل نگرانی مفرط، غمگینی و لذت نبردن از زندگی، عزت نفس پایین، مشکلات خواب، مشکلات بین فردی و ... نیز بیان میکند که بعضی اوقات این مشکلات، هم از نظر شدت و هم از نظر اهمیت، اولویت بیشتری از رفتارهای غذایی دارند.
مشکلاتی که در یک مشاوره لاغری به طور معمول مورد بررسی و مداخله قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:
- غذا خوردن هیجانی
- خوردن بیرونی
- نوع انگیزه و میزان ارتباط با ارزش‌ها
- میزان توجه به غذا خوردن
- کمال گرایی
- اهمال کاری
- مهارت نه گفتن و جراتمندی
در ادامه به تبیین هر کدام از این مشکلات و دلیل اهمیت آن‌ها می‌پردازیم.
کنترل غذا خوردن هیجانی با مشاوره لاغری
یکی از تأثیرات مشاوره لاغری، کنترل غذا خودرن هیجانی است. منظور از غذا خوردن هیجانی این است که در هنگام بروز حالات هیجانی ناخوشایند (و گاهی خوشایند) مثل خشم، غم، اضطراب، شرم و... مصرف مواد غذایی بیشتر میشود. علت این که غذا خوردن هیجانی اهمیت دارد این است که، در تحقیقات مشخص شده این کار با افزایش وزن ارتباط دارد.
واضح است که زمانی که مصرف مواد غذایی نه بر اساس گرسنگی یا برنامه غذایی، بلکه بر اساس احساس غم یا اضطراب باشد، کالری دریافتی افزون بر میزان نیاز بدن دریافت میشود. این رفتار، با مشاوره لاغری، قابل مهار است. چراکه تحقیقاتی هستند که نشان می‌دهند خوردن هیجانی، به صورت کلی نشان دهنده پرخوری است و افرادی که غذا خوردن هیجانی دارند، در موقعیت‌های عادی نیز مواد غذایی بیشتری استفاده می‌کنند.
محرک های بیرونی غذا خوردن
خوردن بیرونی، به رفتار غذا خوردن در هنگام مواجهه با یک محرک بیرونی گفته میشود. مثلا زمانی که شما تصویر یک کیک شکلاتی را می‌بینید یا بوی یک غذای خوشمزه را متوجه شوید به احتمال زیاد میل به خوردن در شما ایجاد میشود. مشاوره لاغری به شما کمک میکند تا این عامل را خنثی کنید. چراکه زمانی که مکررا و در عین حالی که می‌دانید به مصرف آن ماده غذایی نیازی ندارید، در پاسخ به این میل شروع به خوردن کنید، به این حالت، خوردن بیرونی گفته میشود.
مهار انگیزه های بیرونی با مشاوره لاغری
انگیزه بیرونی یا به عبارت دقیق‌تر انگیزش بیرونی، به نوعی از انگیزه‌ها گفته میشود که معطوف به کسب چیزی یا دستیابی به هدفی یا فرار از چیز ناخوشایندی باشد. از این رو برای ترک این رفتار مشاوره لاغری به نیاز خواهید داشت. چراکه مشکل این نوع انگیزه این است که رفتار مقطعی تولید میکند. مثلا درس خواندن برای امتحان نوعی رفتار بر اساس انگیزه بیرونی است که بعد از امتحان از بین می‌رود.
این در حالی است که این رفتار بر اساس ارزش‌ها یا انگیزش درونی، به ایجاد عادات و پایداری رفتار منجر میشود. به همین دلیل است که مشاوره لاغری اهمیت پیدا میکند. مثلا کسی که برای باسواد بودن یا علاقه به یادگیری درس می‌خواند، این رفتار را به صورت با ثبات ادامه می‌دهد. در مورد رژیم غذایی هم نوع انگیزه فرد تاثیر زیادی در ادامه دادن رژیم و حفظ وزن پس از اتمام رژیم لاغری دارد.
توجه کردن به غذا
توجه کردن به غذا یا به عبارت بهتر، توجه‌آگاهی (Mindfulness) با سریعتر سیر شدن و پرخوری کمتر مرتبط است. توجه‌آگاهی حین خوردن، به این معنی است که هنگام غذا خوردن به جای درگیر بودن با افکار یا توجه به محرک‌های دیگر مثل تلویزیون به بو، طعم، بافت و... غذا توجه کنیم. معمولا برعکس این موضوع در افراد با اضافه وزن یا چاقی دیده میشود. یعنی افراد در حین غذا خوردن توجهی به غذای خود ندارند و عموما لذت هم نمی‌برند. این مسئله منجر به سریعتر خوردن هم میشود که خود سیر شدن دیرتر و بیشتر خوردن را به همراه دارد.
کمال‌گرایی در لاغری
کمال‌گرایی به تعهد فرد در حین رژیم لاغری و پس از رژیم و به خصوص در مواجهه با شکست اشاره دارد. افراد کمال‌گرا به رغم اینکه احتمالا رژیم خود را بیشتر رعایت می‌کنند اما در مواجهه با شکست زودتر رها می‌کنند. لذا مدیریت حس کمال گرایی به کمک مشاوره لاغری، برای موفقیت دوره لاغری امری ضروری است. اهمال کاری هم رفتاری است که در مورد مصرف به موقع وعده‌های غذایی و انجام حرکات ورزشی اهمیت زیادی پیدا میکند.
جرأت مندی و مهارت نه گفتن، با مشاوره لاغری
در نهایت جرأت مندی و مهارت نه گفتن برای کسانی که قصد رژیم لاغری گرفتن دارند بسیار مهم است. البته این مهارت طی جلسات مشاوره لاغری، میتواند تقویت شود. از آنجایی که در فرهنگ ما تعارف کردن و اصرار به بیشتر غذا خوردن در اکثر تعاملاتمان رفتاری عادی است و رد کردن تعارف معمولا بی‌ادبی محسوب میشود، کسانی که قصد لاغر شدن دارند باید توانایی نه گفتن درست و مشخص کردن مرزبندی‌های شخصی را داشته باشند تا در فشار تعاملات بین‌فردی کنترل مصرف مواد غذایی را از دست ندهند.
دیدگاه هانظرات کاربران