روزه داری به زمانی اطلاق می شود که کربوهیدرات ها (قندهای) ذخیره در بدن، در چرخه سوخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرند و انرژی بدن از مواد مغذی و یا ذخایر دیگر تأمین شود. این حالت معمولاَ دو روز پس از اولین روز روزه داری اتفاق می افتد.
روزه داری
در ماه مبارک رمضان که در نهمین ماه از تقویم اسلامی قمری است، همه مسلمانان موظفند از صبح تا غروب آفتاب به مدت 30 روز از خوردن و آشامیدن خودداری کنند. از آنجایی که ماه رمضان هر سال تقریباً 11 روز زودتر در تقویم میلادی بر اساس شمسی تغییر می کند، مسلمانان در طول زندگی در فصول مختلف ماه رمضان را تجربه می کنند.
روزه ماه رمضان به عنوان یکی از ارکان یا فرائض پنج گانه اسلام بر همه مسلمانان بالغ سالم و واجب است. کودکانی که به سن بلوغ نرسیده اند، سالمندان، ناتوانان جسمی یا روحی از روزه داری، زنان باردار (رژیم بارداری و شیردهی)، مادران شیرده و مسافرین معاف هستند.
روزه در ماه رمضان به معنای پرهیز از هرگونه غذا و نوشیدنی اعم از آب و آدامس از طلوع فجر تا غروب آفتاب است. مستحب است که مسلمانان قبل از طلوع آفتاب، یک وعده غذایی که به نام سحر معروف است بخورند. این وعده غذایی اغلب شبیه صبحانه است، اما در برخی فرهنگ ها ممکن است بیشتر غذاهای شبه ناهار یا شام را شامل شود. پس از غروب آفتاب، مسلمانان افطار میکنند، غذایی که معمولاً با خرما و آب یا شیر شروع می‌شود و سپس شام. مسلمانان مجاز به مصرف میان وعده در شب بین این دو وعده غذایی هستند. با مصرف آب و دیگر مایعات بدن خود را هیدراته میکنند، به خصوص زمانی که ماه رمضان در تابستان است.
برای سحری، افطار و میان وعده‌ها، مسلمانان می‌توانند با خوردن وعده‌های غذایی با فیبر بالا برای حفظ سیری طولانی‌تر، میوه‌ها و سبزیجات برای حفظ ذخایر الکترولیت و مایعات فراوان برای حفظ هیدراتاسیون، روزه داری را راحت‌تر بگذرانند. مسلمانان همچنین باید غذاهای سرخ کردنی و شیرینی‌ها را محدود کنند که البته این مورد یک سنت فرهنگی رایج در میان بسیاری از اقوام در طول ماه مبارک است.
روزه داری به چه زمانی گفته می شود؟
از دیدگاه علم پزشکی روزه داری به زمانی اطلاق می شود که کربوهیدرات ها (قندهای) ذخیره شده در بدن، در چرخه سوخت و ساز مورد استفاده قرار گرفته و انرژی بدن از مواد مغذی و یا ذخایر دیگر تأمین شود. این حالت معمولاَ دو روز پس از اولین روز روزه داری اتفاق می افتد.
در این حالت بدن برای تأمین انرژی ابتدا از چربی هایی که ذخیره شدند و سپس از بافت عضلانی به عنوان منبع انرژی استفاده می کند. در حالت عادی، همواره مقداری از چربی مواد غذایی در نقاط مختلف بدن ذخیره می شود، به مرور زمان این چربی ها فشرده می شوند و احتمال اینکه مورد استفاده مجدد قرار بگیرند بسیار کمتر می شود.
روزه داری حتی در افراد لاغر و یا با وزن طبیعی به بدن فرصتی می دهد تا این چربی ها را از ذخـایر آن آزاد کند و مصـرف نماید و پس از پایان روزه داری، ذخایـ‌ر تحلیل رفته جایگزیـن می شود.
فواید روزه داری چیست؟
بر اساس مطالعات روزه‌داری علاوه بر اثرات روانی میتواند در سلامت جسم نیز نقش ایفا کند. از جمله اثرات مثبت آن شامل موارد زیر است:
- مصرف شدن چربی های ذخیره شده در بدن و بازسازی ذخایر از نو
- کاهش کلسترول
- استراحت سیستم گوارش در مدت زمان روزه داری
- کمک به ترک عادت های اشتباه مانند مصرف سیگار و پرخوری
- کاهش و کنترل علائم حساسیت و آلرژی
- کاهش عوامل خطر بیماری های قلبی مانند فشار خون بالا و چربی خون بالا (رژیم برای چربی خون)
البته در کنار تمام نکات مثبتی که ذکر شد بایستی در نظر داشت که روزه داری در افراد با شرایط بالینی خاص و مبتلا به بیماری های گوناگون میتواند آسیب زننده باشد. در اینگونه موارد تایید امکان و یا عدم امکان روزه داری شخص با پزشک معالج خواهد بود. در بسیاری از بیماری ها تاخیر در مصرف داروها میتواند آسیب زا باشد و به فرد امکان روزه داری ندهد.
باید توجه داشت دریافت های غذایی در ماه رمضان نباید با شرایط عادی تفاوت زیاد داشته باشد و بایستی به نیازهای بدن در حین روزه داری نیز توجه داشت و مواد غذایی همچون گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات، میوه ها و سبزی ها، چربی های مفید و غلات سبوس‌دار نبایستی از رژیم غذایی شخص حذف شوند.
میزان آب مصرفی شخص روزه دار نیز بایستی به میزان کافی باشد تا احتمال بروز سنگ های مجاری ادراری افزایش نیابد و همچنین شخص دچار یبوست نشود. همچنین در مدت زمان طولانی گرسنگی بایسته غذاهای دیر هضم که سیری طولانی مدت تری ایجاد می کنند در دریافت های غذایی شخص گنجانده شود. غذاهایی همچون حبوبات و غلاتی مثل جو، گندم، آردهای سبوس دار و غیره. غذاهای زود هضم همچون قند ساده آرد سفید و غیره نیز بایستی محدودتر مورد استفاده قرار گیرند.
مشکلاتی که ممکن است برای روزه دار پیش بیاید
در ادامه به شرح برخی مشکلات جسمی در روزه داری ، علل و درمان آن خواهیم پرداخت.
یبوست
علت بروز یبوست در روزه داری مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده، و همچنین مصرف کم آب و فیبر غذایی است. لزا کاهش مصـرف کربـ‌وهیدرات های تصفیه شـده ، افزایش مصـرف آب، استفاده از محصولات غذایی حاوی سبوس میتواند کمک به رفع این مشکل کند.
سوءهاضمه و نفخ
پرخوری، مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ کردنی، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهایی که ایجاد نفخ می کننـد مثل تخـم مرغ، انواع کلـم، حبوبات و نوشابـه های گاز دار از عوامل بروز نفخ و سو هاضمه در روزه داری است. لزا از پرخوری، نوشیدن نوشیدنی های گازدار و مصرف غذاهای سرخ کردنی اجتناب کنید.
ضعف و افت فشار خون
به دلیل مصرف کم مایعات و تعریق زیاد در حین روزه بدن دهیدراته می شود و دچار علائم کم آبی از جمله ضعف و بی حالی و افت فشار میگردد. برای پیشگیری از بروز این علائم به مکان های گرم نروید، و مصرف مایعات و میوه ها را افزایش دهید .
سردرد
مصرف کافئین و تنباکو در طول روزه داری کاهش می یابد و می تواند منجر به سردرد در فرد شود. انجام کار زیاد در طول روز، کم خوابی، گرسنگی که معمولاَ در طول روز بیشتر می شود و در انتهای روز بدتر می شود نیز از دیگر عوامل بروز سر درد است. سردرد وقتی با افت فشار خون همراه شود، می تواند منجر به سردرد شدید و حالت تهوع قبل از افطار شود.
سعی کنید در طول یک یا دو هفته قبل از ماه مبارک رمضان به تدریج مصرف کافئین و تنباکو را کاهش دهید. چای سبز بدون کافئین ممکن است جایگزین خوبی باشد. همچنین خواب کافی را در طول ماه رمضان در برنامه خود بگنجانید.
کاهش قند خون
علل در افراد غیر دیابتی : مصرف زیاد قند مثل کربوهیدرات های تصفیه شده مخصوصاَ در هنگام سحر باعث ترشح مقدار زیادی انسولین در بدن شده و قند خون را پایین میاورد. پس بایستی افراد از مصرف غذاهای حاوی قند ساده بویژه در وعده سحر پرهیز کنند.
توجه : در ارتباط با افراد دیابتی ممکن است نیاز باشد که تنظیم داروها مجدد انجام شود. افراد مبتلا به دیابت باید با پزشک خود مشورت کنند.
انقباضات عضلانی
مصرف کم غذاهای حاوی کلسیم، پتاسیم و منیزیم در ایام روزه داری عامل بروز انقباض و گرفتگی عضلات در این دوره است. پس بایستی به دریافت مواد غذایی غنی از املاح بالا مثل سبزیجات، شیر و لبنیات، گوشت و خرما توجه ویژه داشت.
افراد مبتلا به فشار خون بالا و افراد دچار سنگ کلیه، باید با پزشک خود مشورت کنند و درصورت اجازه پزشک اقدام به روزه داری کنند.
زخم معده، سوزش سر دل، التهاب معده
افزایش سطح اسید در معده به علت عدم دریافت غذا و خالی بودن آن در ماه رمضان ار عوامل تشدید زخم معده و التهاب معده می باشد. این امر به صورت احساس سوزش در ناحیه معده و زیر دنده ها ظاهر می شود. اسید معده ممکن است به مری برگشت داشته باشد و باعث سوزش زیر جناغ و ترش کردن شود. غذاهای چرب ، قهوه و نوشابه های سیاه این حالت را تشدید می کنند.
روزه داری و سنگ کلیه
سنگ کلیه ممکن است در افرادی که به مقدار کم آب می نوشند ایجاد شود. چراکه ادرار غلیظ می شود و باعث تشکیل رسوب و سنگ می شود بنابراین مصرف زیاد مایعات برای جلوگیری از تشکیل سنگ ضروری می باشد.
دیدگاه هانظرات کاربران