تغذیه دوران بارداری - مواد غذایی مورد نیاز مادران باردار

وجود چربی غیر اشباع DHA، در رژیم غذایی مادر، باعث تکامل و رشد مغز و شبکیه چشم جنین میشود. رژیم غذایی خالی از ماهی، کمبود DHA را در پی دارند. کمبود ریز مغذی ها می تواند نتایج منفی برای مادر و جنین در حال تکامل داشته باشد. مقادیر ناکافی از فولیک اسید در بدن، می تواند منجر به فقر آهن شود. استفاده از فولیک اسید در مادران شیرده، باید به روزانه ۵۰۰ میلی گرم برسد.

چربی های غیر اشباع

DHA، چربی غیر اشباع چندگانه ی بسیار مهمی است که در مغز و شبکیه چشم وجود دارد. بنابراین وجود این مورد در رژیم غذایی مادر، برای تکامل و رشد مغز و شبکیه چشم جنین در دوران بارداری اهمیت بسیاری دارد. در حقیقت DHA نقش بسیار مهمی در تکامل و عملکرد اعصاب حرکتی در چند ماه اول زندگی دارد.

تاثیرات مثبت DHA  برای تکامل جنین و رشد نوزاد (که توسط تحقیقات معتبری اثبات شده است)، نشان می دهد که میزان مناسب امگا ۳ برای سلامت مادر( کاهش ریسک زایمان زودرس و افسردگی بعد زایمان)، محتویات تشکیل دهنده شیر مادر و سلامت عمومی نوزاد ضروری است.

به دلیل عدم توانایی بدن انسان برای تولید و سنتز برخی اسیدهای چرب، مصرف ماهی های چرب که در دریاهای سرد زندگی می کنند مثل ماکارل، آنچوی، سالمون، هرینگ، قزل آلا، اره ماهی ماهی خاردار، ماهی مرکب، صدف و کاد توصیه می شود.

بنابراین رژیم غذایی خالی از ماهی، مثل سبک غذایی غربی، کمبود  DHA را در پی دارند.

تخمین زده شده است که تقریباً ۸۰ درصد از جمعیت، میزان توصیه شده ی DHA توسط دستورالعمل های بین المللی ( ۵۰۰-۲۵۰ میلی گرم روزانه ) را دریافت نمی‌کنند.

به دلیل ریسک مسمومیت غذایی، استفاده ی ۱ تا ۲ و یا 4-3 واحد ماهی در هفته در دوران بارداری برای تکامل صحیح نوزاد توصیه می شود.  مصرف این مقدار توصیه شده نمی تواند منجر به مسمومیت با ماهی آلوده به متیل جیوه شود.

EFSA نتیجه گرفته است که مصرف بیش از ۳ تا ۴ واحد ماهی در هفته نمی‌تواند اثرات مثبت مضاعفی داشته باشد.

برای ایجاد تعادل در مقدار DHA و کاهش ریسک آلوده کننده های محیط زیستی، استفاده از ماهی های کوچک مثل ساردین، آنچوی و ماکارل بیشتر توصیه می شود.

طبق توصیه‌های EFSA و Italian RDA میزان DHA مورد نیاز در بارداری و شیردهی، به ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در روز افزایش پیدا میکند.

مطالعات، ارتباط بین افزایش محتویات DHA در شیر مادر و سلامت کلی نوزاد، به خصوص در دقت بصری و تکامل شناختی را نشان می دهد.

مصرف دو واحد ماهی در هفته میزان کافی DHA را در شیر مادر فراهم می سازد.

تحقیقات نشان داده است، زنانی که انحصاراً رژیم گیاهی داشتند یا میزان کافی ماهی دریافت نمی‌کردند، میزان پایین DHA در خون آنها وجود داشته.

همچنین مادرهایی که در دوران بارداری و شیردهی دخانیات استعمال می‌کنند، نیاز بیشتری به DHA دارند. نوزادانی که مادرانشان دخانیات استعمال کردند، جثه کوچک‌تری هنگام تولد داشتند و در مقایسه با نوزادانی که مادرانشان دخانیات استعمال نمی‌کردند میزان گردش DHA کمتری داشتند. پس از زایمان اگر چه میزان DHA در شیر مادرانی که دخانیات مصرف می کردند کمتر بوده است.

ریز مغذی ها

در دوران بارداری نیاز بدن به ریز مغذی ها افزایش پیدا میکند. نیاز به دریافت ریز مغذی ها حتی بیشتر از افزایشی است که در دریافت درشت مغذی ها ایجاد می شود. کمبود آن می تواند نتایج منفی برای مادر و جنین در حال تکامل داشته باشد. شواهد محکمی حاکی از نقش مهم بعضی مواد معدنی و ویتامین ها در دست است.

فولیک اسید

فولات، نقش بسیار مهمی در بسیاری از واکنش های متابولیکی مثل بیوسنتز DNA ، RNA و آمینو اسیدها دارند. مقادیر ناکافی از فولیک اسید در بدن می تواند منجر به آنمی (فقرآهن)، لکوپنیا (کمبود گلبول های سفید خون) و ترومبوسیتوپنیا (کمبود پلاکت های خون) شود.

فولیک اسید عمدتاً در سبزیجات برگ سبز، میوه ها (مثل پرتقال) و غلات یافت می شود. قابلیت جذب فولیک اسید در غذاها، بستگی به وجود مواد ضد مغذی در غذا دارد که می تواند جذب فولیک اسید را در بدن کاهش دهد.

نیاز بدن به فولیک اسید حتی در دوران قبل از بارداری، به تدریج افزایش می یابد که آن هم به دلیل رشد و تکامل سلول و بافت جنین است. مکمل های فولیک اسید برای تمامی زنانی که در سن باروری هستند به شدت توصیه می شود مخصوصاً برای کاهش نقص لوله های عصبی. طبق تحقیقات اخیر، مکمل های فولیک اسید در دوران بارداری باعث کاهش ریسک بیماری های قلبی و کمک به تکامل صحیح جفت می شود.

در حالت ایده آل، شروع استفاده از مکمل های فولیک اسید باید دو ماه قبل از اقدام به بارداری صورت بگیرد و به ۸۰۰ میلی گرم روزانه برسد. استفاده از مکمل هایی که بر پایه فولیک اسید هستند، ایمن گزارش شده است، اما نتایج مثبت استفاده بیشتر از این مقدار هنوز نامشخص است.

تمرکز فولیک اسید در شیر مادر، از اولین شیردهی (آغوز)، به تدریج افزایش پیدا می‌کند و به مقادیر بالایی حتی بیشتر از مقداری که در پلاسمای مادر است می رسد.

عدم ارتباط بین شرایط مادر و محتویات شیر او نقش فعال غده های پستانی را در انتقال و تنظیم ترشح فولیک اسید نشان می دهد. رژیم غذایی در این مورد تاثیر کمی دارد.

استفاده از فولیک اسید در مادران شیرده، باید ۲۵ درصد افزایش پیدا کند و به روزانه ۵۰۰ میلی گرم برسد.